Reactie op RIVM-rapport PFAS in Nederlands drinkwater

19 oktober 2022

Het Nederlands drinkwater voldoet aan de eisen vanuit de Europese Drinkwater Richtlijn voor PFAS, zo concludeert het RIVM-rapport dat de meetgegevens van de drinkwaterbedrijven tussen 2015 en 2021 evalueerde.

Tegelijkertijd adviseert het RIVM de concentraties PFAS-stoffen in drinkwater in delen van Nederland te verlagen om de totale blootstelling aan PFAS te helpen beperken. Volgens RIVM mag je 20% van de veilige hoeveelheid van PFAS binnenkrijgen via drinkwater. Nederlands drinkwater moet als onderdeel van een integrale aanpak op termijn voldoen aan de indicatieve richtwaarde voor PFAS die het RIVM adviseert. Aan deze indicatieve drinkwater-richtwaarde voldeden nog niet alle drinkwatermonsters van het onderzoek. RIVM concludeert even goed dat het verantwoord is om kraanwater te drinken.

Drinkwaterbedrijven staan voor betrouwbaar drinkwater. Uitgangspunt is dat drinkwater een leven lang veilig kan worden gedronken. Blootstelling aan PFAS vindt plaats via vele routes zoals lucht, voedsel, gebruik van consumentenproducten (bijvoorbeeld cosmetica) en (drink)water. Drinkwater is hierin een relatief beperkte bron. De drinkwatersector steunt dan ook het aangekondigde brede vervolgonderzoek door het RIVM om meer inzicht te krijgen in de totale blootstelling met als doel om gezamenlijk de meest effectieve mogelijkheden vast te stellen om de totale inname van PFAS te verlagen.

PFAS horen niet thuis in het milieu

De drinkwatersector vindt dat stoffen als PFAS in het geheel niet thuishoren in het milieu en de bronnen voor drinkwater, grond- en oppervlaktewater. De drinkwatersector is groot voorstander van een nationaal en Europees totaalverbod op PFAS en – vooruitlopend daarop – een verbod op lozingen omdat ze slecht afbreken en daardoor lang in het milieu aanwezig blijven. Het Rijk, andere overheden en bedrijven hebben hier allemaal een verantwoordelijkheid in.

Drinkwaterbedrijven waarderen dat het ministerie van IenW vaart zet achter een zo breed mogelijk verbod op PFAS-producten in de EU en de aanpak van PFAS-lozingen in afvalwater. We vragen dit uit te breiden naar een totaalverbod op productie, toepassing en emissie van PFAS want dit is snelste en meest effectieve oplossing om blootstelling aan PFAS te verlagen omwille van de volksgezondheid, milieu en de Kaderrichtlijn Water. Wat niet in de bronnen voor drinkwater terecht komt, hoeven de drinkwaterbedrijven er ook niet uit te zuiveren.

Drinkwaterbedrijven doen onderzoek en zetten zich in om waar mogelijk bestaande zuiveringsprocessen te finetunen om de gehaltes van PFAS in drinkwater te verlagen. Principieel wringt dit echter met de volgende drie punten:

PFAS verdwijnt niet. Bij de zuivering van drinkwater verdwijnt PFAS niet, maar verplaatst PFAS zich naar een afvalstroom waarvoor nog geen goede oplossing is (het blijft terugkomen in het milieu).
De vervuiler moet betalen. Dat drinkwaterbedrijven PFAS moeten verwijderen staat haaks op het EU-milieubeginsel dat de vervuiler betaalt en dat de kosten voor verbetering van de waterkwaliteit niet bij de drinkwaterconsument worden neergelegd.
De zuiveringsinspanning moet omlaag: verder zuiveren druist in tegen het Europees vastgestelde principe dat de kwaliteit de van bronnen voor drinkwater moet verbeteren, zodat de zuiveringsinspanning om drinkwater te maken, kan worden verlaagd. Dit is afgesproken in de Kader Richtlijn Water (KRW).

Waterbedrijf Groningen

Voor de productie van drinkwater maken wij grotendeels gebruik van grondwaterbronnen (85% van totale drinkwaterproductie). Daarnaast winnen wij oppervlaktewater uit de Drentsche Aa op onze productielocatie De Punt. In het reine water vanaf de Punt treffen wij een somconcentratie van 0,9 ng/l aan. Deze concentratie is ruim onder de vastgestelde normen van het RIVM en van de Europese DWD. In het uitgaande reine water van de andere drinkwaterproductielocaties worden geen meetbare concentraties PFAS aangetroffen.

Veelgestelde vragen

Ja, overal in Nederland kunnen consumenten het kraanwater veilig drinken. Het drinkwater in Nederland is overal veilig en zeer streng gecontroleerd. Het RIVM geeft aan dat mensen water uit de kraan kunnen blijven drinken.

De Inspectie Leefomgeving en Transport ziet toe op de kwaliteit van drinkwater in Nederland. De ILT concludeert dat het drinkwater in Nederland in 99,9% van de gevallen aan de huidige kwaliteitseisen, waaronder PFAS, voldoet.
In drinkwater kunnen spoortjes PFAS voorkomen. Uiterst gevoelige meetmethoden kunnen hele lage concentraties aantonen in drinkwater. De spoortjes van PFAS die aangetroffen worden in drinkwater liggen ver onder de huidige normen.
PFAS kunnen in oppervlaktewater terecht komen door industriële lozingen in Nederland of stroomopwaarts vanuit het buitenland.
Daarnaast kunnen PFAS neerslaan uit de lucht en zo terecht komen in oppervlaktewater. Via de lucht of lokale vervuiling komen PFAS ook wijdverspreid voor in de bodem, ook vanuit de bodem kunnen PFAS weer in oppervlakte- of grondwater terecht komen
EFSA concludeert dat een deel van de Europese bevolking via voedsel en drinkwater meer PFAS binnenkrijgt dan de door haar afgeleide grenswaarde. In opdracht van het ministerie van IenW brengt het RIVM de blootstelling nu voor de Nederlandse situatie in beeld. Daarbij kijken we naar inname via drinkwater en andere bronnen, zoals voedsel. Daarna wordt bepaald welke bronnen als eerste kunnen worden aangepakt om langdurige blootstelling naar beneden te brengen. De uitkomsten van dit vervolgonderzoek worden in de eerste helft van 2021 verwacht. Op basis hiervan kan IenW besluiten de normen voor drinkwater aan te passen. Uitgangspunt daarbij is dat het drinkwater uit de kraan voor iedereen veilig en gezond is om te drinken, een heel leven lang.
In meerdere bronnen voor drinkwaterproductie treffen drinkwaterbedrijven PFAS aan, vooral in rivier- en oppervlaktewater dat door de Rijn of de Maas gevoed wordt. Ook in grondwaterbeschermingsgebieden worden regiospecifiek PFAS aangetroffen, die nu al of in de toekomst in grondwaterbronnen terecht kunnen komen. De drinkwatersector vindt dat stoffen als PFAS in het geheel niet thuishoren in het milieu en de bronnen voor drinkwater, grond- en oppervlaktewater. De drinkwatersector is groot voorstander van een totaalverbod op PFAS omdat ze slecht afbreken en daardoor lang in het milieu aanwezig blijven. Het Rijk, andere overheden en bedrijven hebben hier allemaal een verantwoordelijkheid in. Wat niet in de bronnen voor drinkwater terecht komt, hoeven de drinkwaterbedrijven er ook niet uit te zuiveren. De sector pleit daarom al langer voor een totaalverbod voor PFAS en minimalisatie van emissies via strengere vergunningverlening.
Drinkwaterbedrijven doen continu jaarlijks duizenden metingen en hebben een signaleringsfunctie waar het gaat om vervuiling van bronnen; grond- en oppervlaktewater. Ze meten, signaleren en melden. Wanneer nodig ondernemen ze direct actie om ervoor te zorgen dat het drinkwater dat uit de kraan komt altijd veilig en gezond is. De drinkwaterbedrijven monitoren de 20 PFAS uit de Europese Drinkwater richtlijn en andere PFAS die waarvan een kans is dat die in de drinkwaterbron kan worden aangetroffen.
PFAS zijn door de mens gemaakte stoffen die worden gevonden in de leefomgeving en in dieren en mensen. Van een groot deel PFAS is bekend dat ze ongewenste eigenschappen hebben. Ze kunnen een negatief effect hebben op mens en milieu. Ze komen inmiddels in kleine hoeveelheden voor in onder andere de bodem, het oppervlaktewater en bloed van mensen. Dit komt bijvoorbeeld doordat fabrieken ze uitstoten bij productieprocessen waar deze stoffen worden gebruikt. Hierbij kunnen PFAS bijvoorbeeld worden uitgestoten naar de lucht en van daaruit verspreiden naar de bodem en het grondwater. PFAS kunnen ook via afvalwater in het oppervlaktewater terecht komen en kunnen zich bijvoorbeeld via rivieren verder verspreiden. PFAS worden vanwege hun bijzondere eigenschappen in veel toepassingen gebruikt. Ze kunnen ook in het milieu terecht komen doordat ze vrijkomen uit producten waar PFAS in zitten. Bekende voorbeelden van PFAS zijn PFOA (perfluoro octanoic acid/ perfluoroctaanzuur), PFOS (perfluoroctaansulfonzuur) en GenX.

Omdat PFAS niet of nauwelijks afbreken in het milieu, is het belangrijk om te voorkomen dat de stoffen in het milieu terecht komen. Wanneer de uitstoot van PFAS stopt, zullen deze stoffen nog langdurig in het milieu aanwezig blijven.